मराठी वाक्प्रचार व त्यांचा अर्थ

नमस्कार विद्यार्थीमित्रांनो,

मराठी वाक्प्रचार व त्यांचा अर्थ अभ्यासताना त्यांचा वाक्यात उपयोग कसा करावा? यासाठी अत्यंत उपयुक्त व्हिडीओ पाहण्यासाठी खालील चित्रावर क्लिक करा.
 

 

वाक्प्रचार  व त्यांचा अर्थ –

 वाक्प्रचार  हा शब्दशः सरळ असलेल्या  अर्थापेक्षा एक वेगळाच अर्थ प्राप्त झालेला शब्दसमूह असतो.

उदा.  रमाताईंनी  त्यांच्या अमरला  डोक्यावर बसवून ठेवल्यामुळे ,दिवसेंदिवस तो अधिकच हट्टी होत चालला आहे .

वरील वाक्यातील ‘डोक्यावर बसवून ठेवणे’ याचा अर्थ ‘डोक्यावर बसवणे’ असा शब्दशः सरळ अर्थ न होता ;

 तर ‘ शेफारून ठेवणे’ , ‘लायकीपेक्षा अधिक महत्व देणे’ ,असा होतो.खोडी उलटणे – आपण केलेली खोडी अंगाशी येणे .

1. शाळा बुडवणे – शाळेला दांडी मारणे .
2. परवानगी मिळणे – मोकळीक मिळणे .
3. रक्ताचे पाणी करणे – खूप कष्ट करणे .
4. आभाळ ठेंगणे होणे – खूप आनंद होणे .
5. निरुत्तर होणे – एखाद्याच्या प्रश्नाने अबोल होणे .
6. पोटतिडकीने बोलणे – मनापासून कळकळीने बोलणे .
7. अचंबा वाटणे – आश्चर्य वाटणे ,नवल वाटणे .
8. डोळे पाणावणे – डोळ्यांत अश्रू दाटणे.
9. गहिवरून येणे – हृदय भावनेने भरून येणे .
10. कित्ता गिरवणे – एखादा वागेल तसे वागणे .
11. झटत राहणे- सतत प्रयत्न करणे
12. कडकडून भेटणे – घट्ट मिठी मारणे .
13. मायेचा वर्षाव करणे – खूप प्रेम करणे .
14. थंडीने कुडकुडणे – खूप थंडी वाजणे.
15. डोळा लागणे – झोप लागणे .
16. पोटात कावळे ओरडणे – खूप भूक लागणे .
17. टाळाटाळ करणे – एखादी गोष्ट करायची टाळणे .
18. कडाक्याची थंडी पडणे – खूप कडक थंडी पडणे .
19. आग्रह करणे – हट्ट करणे , हेका धरणे .
20. अंधार पडणे – रात्र होणे .
21. पाठ थोपटणे – शाबासकी होणे .
22. घामाघूम होणे – खूप घाम येणे .
23. काळजी वाटणे – खंत वाटणे .
24. शोध घेणे – हुडकणे .
25. देहभान विसरणे – स्वतःची जाणीव विसरणे ,गुंग होणे .
26. पाठलाग करणे – पाठोपाठ जाणे.
27. पदर पसरणे – दुवा मागणे .
28. मन भरून येणे – भावना दाटून येणे .
29. मन लालचावणे- एखादी गोष्ट हवीहवीशी वाटणे .
30. गायब होणे – नाहीसे होणे .
31. मनावर ताबा मिळवणे – संयम बाळगणे .
32. धुडकावून लावणे – नकार देणे .
33. नावाचा जप चालणे – सारखी सारखी एखादी गोष्ट आठवणे .
34. आनंद उतू जाणे – खूप आनंद होणे .
35. मोलमजुरी करणे – कष्टाची कामे करून पैसे मिळवणे .
36. धाडस दाखवणे – हिम्मत दाखवणे .
37. झुंज देणे – लढणे .
38. संवर्धन करणे – काळजीपूर्वक वाढवणे .
39. खडानखडा माहिती असणे – संपूर्ण माहिती असणे .
40. वावर असणे – हिंडणे –फिरणे .
41. गौरव करणे – सन्मान करणे .
42. गायब होणे – अदृश्य होणे .
43. डोळे टिपणे – अश्रू पुसणे .
44. रस्ता पार करणे – रस्ता ओलांडणे .
45. खुशीत मान डोलवणे – आनंदाने होकार देणे.
46. गलबलून येणे – गहिवरणे , मन भरून येणे .
47. छाती धडधडणे – जीव घाबराघुबरा होणे .
48. आर्जव करणे – विनंती करणे ,विनवणी करणे .
49. टिंगल करणे – मस्करी करणे ,खोडी करणे ,चेष्टा करणे .
50.  निरीक्षण करणे – नीट पाहणे .
51. कुतूहल वाटणे – उत्सुकता निर्माण होणे .
52. आश्चर्य वाटणे – नवल वाटणे .
53. जोपासणे – निगा राखणे ,काळजी घेणे .
54. पाळत ठेवणे – नीट लक्ष ठेवणे .
55. सुळकी मारणे – सूर मारणे , झेप घेणे .
56. फन्ना उडवणे – पदार्थ खाऊन लगेच संपवणे .
57. फस्त करणे  - सगळे खाऊन संपवणे .
58. आधार देणे – आश्रय देणे .
59. परोपकार करणे – दुसऱ्यांची मदत करणे .
60.  उधळून देणे – विखरून टाकणे .
61. पसार होणे – पळून जाणे.
62. भरारी घेणे – झेप घेणे .
63. कानोसा घेणे – अंदाज घेणे .
64. वीरगती प्राप्त होणे – वीरमरण येणे .
65. रवानगी करणे – पाठवणे.
66. कारावास ठोठावणे – कैदेची शिक्षा देणे .
67. बंड पुकारणे – विरोधात उठाव करणे .
68. टिकाव लागणे – निभाव लागणे .
69. जेरीस आणणे – हैराण करणे .
70.  संकल्प करणे – दृढ निश्चय करणे .
71. असंतोष निर्माण होणे – प्रचंड नाराजी निर्माण होणे ,चीड येणे .
72. रस घेणे – विशेष आवड असणे .
73. उरत धडधडणे – भीती वाटणे .
74. नजर चुकवणे – डोळ्याला डोळा न देणे , शरम वाटणे .
75. पोटात खड्डा पडणे – भीती वाटणे .
76. पाय लटलटू लागणे – घाबरून पाय थरथरणे .
77. कबूल करणे – मान्य करणे .
78. जीव भांड्यात पडणे – दिलासा मिळणे .
79. चलबिचल होणे – जीवाची घालमेल होणे .
80. ठणकावून सांगणे – ठामपणे सांगणे .
81. ऐपत नसणे – कुवत नसणे .
82. ढसाढसा रडणे – खूप रधूम ठोकणे – जोराने  पळणे.
83. भरून येणे – गहिवरणे.
84. बदला घेणे – वचपा काढणे .
85. निर्धार करणे – ठाम निश्चय करणे.
86. भूमिगत होणे – लपून राहणे .
87. अटक करणे – कैद करणे.
88. बाळकडू मिळणे – लहानपणापासून संस्कार होणे.
89. प्रभाव असणे – ठसा असणे ,छाप पडणे.
90. सुगावा लागणे – माग मिळणे, पत्ता कळणे.
91. पाळत ठेवणे- मुद्दाम नजर ठेवणे.
92. अवगत होणे- माहित असणे.
93. सहभाग घेणे – सामील होणे.
94. धमकावणे – धमकी देणे.
95. प्रोत्साहित करणे- उत्तेजन देणे.
96.  अवलंब करणे – अंगीकारणे ,स्वीकारणे.
97. प्रत्यय येणे – अनुभवास येणे .
98. प्राणांची आहुती देणे – बलिदान करणे.
99.  अजरामर होणे- कायम स्मरणात राहणे .
100. दंग होणे- गुंग होणे ,मग्न होणे, गर्क होणे.
101. एकटक पाहणे – एकाच जागी स्थिर नजरेने पाहणे.
102. उगम होणे – सुरुवात होणे.
103. भेट घेणे – भेटायला जाणे (मुद्दाम ).
104. स्वागत करणे- सन्मानाने बोलावणे.
105. ओळख करून देणे – परिचय करून देणे.
106. पार पडणे – एखादे काम  नीट पूर्ण होणे.
107. अभिनंदन करणे – कौतुक करणे ,शाबासकी देणे.
108. पोट धरून हसणे – मनमुराद खूप हसणे .
109.  छंद लागणे – अति  आवड निर्माण होणे .
110. नजरेत येणे – लक्षात  येणे.
111. प्रोत्साहन मिळणे – उत्तेजन मिळणे .
112. परिवर्तन घडणे - बदल  घडणे .
113. वळण मिळणे – कलाटणी मिळणे .
114. मुग्ध होणे- गुंग होणे .
115. संकल्प करणे – निश्चय करणे .
116. घरदार सोडणे – कुटुंबीयांपासून दूर राहणे.
117. त्याग करणे – सोडून देणे .
118. वनवास सोसणे – हालअपेष्टा सोसणे.
119.  अधीर होणे- उत्सुक होणे.
120. सामसूम होणे – शांतता पसरणे.
121. सफल होणे – यशस्वी होणे.
122. फस्त करणे – खाऊन संपवणे.
123. आश्चर्य वाटणे – नवल वाटणे .
124. कूच करणे – पुढे निघणे.
125. कपाळावर हात मारणे – निराश होणे,हताश होणे.
126. काबाडकष्ट करणे – खूप मेहनत करणे.
127. जीव तुटणे – प्राण कळवळणे .
128. ऋण काढून सण करणे – ऐपत नसताना कर्ज काढून उत्सव करणे.
129.  जीव तोडून सांगणे- तळमळीने बोलणे.
130. शब्दाला वजन नसणे – सांगण्याला किंमत नसणे.
131. त्याग करणे – सर्व सोडून देणे.
132. दंड भोगणे – शिक्षा भोगणे.
133. पसार होणे- पळून जाणे.
134. घाम गाळणे – कष्ट करणे.
135. पत्ता न लागणे – मागमूस नसणे.
136. पायावर डोके ठेवणे- नमस्कार करणे.
137. झिम्मड उडणे- गर्दी उसळणे.
138. पळ काढणे- पळून जाणे.
139. पायाखाली घालणे- अंतर कापणे,हिंडणे.
140. तडाखा देणे- मार देणे.
141. हाताच्या अंतरावर असणे - अगदी जवळ असणे.
142. भान सुटणे- लक्ष विचलित होणे,जाणीव नसणे.
143. मोडून पडणे- कोलमडून जाणे.
144. पंचाईत होणे- अडचण निर्माण होणे.
145. थक्क होणे – आश्चर्यचकित होणे.
146. पार करणे – पलीकडे जाणे.
147. गलका करणे – आरडाओरडा करणे, गोंधळ करणे.
148. लचांड निर्माण होणे – अडचण निर्माण होणे.
149. निरोप घेणे – निघून जाणे.
150. थरकाप उडणे – भीतीने अंग थरथरणे.
151. थंडीने  काकडणे – थंडीमुळे अंग कापणे.
152. हुज्जत घालणे – वाद घालणे.
153. आरोप करणे – आळ घेणे,तक्रार करणे.
154. मनाला लागणे – वाईट वाटणे.
155. मनात घोळत राहणे – नेहमी आठवत राहणे.
156. कमी लेखणे – कमी महत्व देणे.
157. संधी चालून येणे – स्वतःहून मोका मिळणे.
158. स्वप्न साकार होणे- स्वप्न प्रत्यक्षात येणे.
159.  विलंब लावणे – उशीर करणे.
160. रवाना करणे – पाठवणे.
161. प्रोत्साहन देणे – उत्तेजन देणे.
162. निधन होणे – मरण पावणे.
163. गुबगुबीत होणे – बाळसे येणे.
164. जीव गुंतणे- मन एखाद्या गोष्टीत अडकणे .
165. कपाळावर आठ्या येणे – नाराजी व्यक्त करणे.
166. वाया जाणे – फुकट जाणे.
167. आतुर असणे – उत्सुक  होणे.
168. मेळ बसणे – सांगड घालणे.
169. कामाची कास धरणे – कामाला तयार असणे.
170. पोटाला घास मिळणे- खायला अन्न मिळणे.
171. अबाधित ठेवणे – बंधन न घालणे.
172. अंतर न देणे – दूर न ठेवणे.
173. पालनपोषण करणे – संगोपन करणे.
174. कुरकुर करणे – तक्रार करणे.
175. खंत न बाळगणे – काळजी न करणे.
176. हरखून जाणे – थोड्याशा यशाने आनंदित होणे.
177. न डगमगणे – न घाबरणे.
178. संकटाचे डोंगर उभे राहणे – खूप मोठे संकट येणे.
179. गाडा चालवणे – प्रपंच नेटाने करणे.
180. जीवन वाहून घेणे – सर्वस्व देणे.
181. नाव कमावणे – प्रसिद्ध पावणे.
182. स्थापना करणे – निर्माण करणे.
183. बेगमी करणे- भविष्यासाठी साठा करणे.
184. भारावून जाणे – प्रभावित होणे.
185. नियम पाळणे – अटी सांभाळणे.
186. नियंत्रण ठेवणे – ताबा ठेवणे.
187. आडवे होणे – झोपणे.
188. चेहरा उतरणे – नाराज होणे , वाईट वाटणे.
189.  बोटांनी ओठ झाकणे – हसू लपवणे.
190. गाडग्यासारखे तोंड करणे - रुसून बसणे.
191. आरंभ करणे – सुरुवात करणे.
192. धूम पळणे – जोराने धावणे.
193. झडप घालणे – पकडण्यासाठी उडी घेणे.
194. नकार देणे – नाही म्हणणे.
195. बट्ट्याबोऴ होणे – सगळे बिघडून जाणे .
196. ठेंगा दाखविणे – चिडविण्यासाठी अंगठा दाखवणे .
197. टाळाटाळ करणे- मुद्दाम दुर्लक्ष करणे.
198. घाबरगुंडी उडणे- खूप घाबरणे.
199. विचारपूस करणे – चौकशी करणे.
200. कबूल करणे – मान्य करणे .
201. देखभाल करणे – सांभाळ करणे.
202. आकाश ठेंगणे वाटणे- खूप आनंद होणे.
203. सामील करणे – सहभागी करणे.
204. संमती दर्शवणे – मान्यता देणे.