Friday, November 12, 2021

मराठी समानार्थी शब्द

 

समानार्थी

शब्द

तलाव = कासार ,सारस ,तटाक ,तळे .

ढीग = रास.

ढग = मेघ ,जलद ,अभ्र ,अंबुद ,पयोध .

डोळे = चक्षू ,अक्ष ,नयन ,नेत्र ,लोचन

डोंगर = पर्वत.

घोडा = हय ,अश्व ,तुरग ,वारू.

घर  = सदन ,गृह ,निवास ,भवन ,

गेह ,आलय ,निकेतन.

गंध = वास ,परिमळ .

गौरव = सत्कार .

गोष्ट  = कथा ,कहाणी .

नेता = नायक , पुढारी .

नीच  = तुच्छ ,अधम ,चांडाळ .

निर्मळ = स्वच्छ .

निर्झर  = झरा .

निर्जन  = ओसाड .

अविरत  = सतत ,अखंड .

अवर्षण  = दुष्काळ ( पाऊस न पडणे ).

अवचित  = एकदम , अचानक .

अमृत  = पीयूष ,सुधा ,संजीवनी .

अपाय  = त्रास ,इजा .

कपाळ  = ललाट ,भाळ ,मस्तक.

कमळ  = पंकज ,अंबुज ,राजीव ,

पुष्कर ,पद्म ,सरोज ,कुमुदिनी .

कनक  = सोने ,कांचन ,हेम  .

कठोर = निर्दय ,निष्ठुर .

कटी  = कंबर .

आज्ञा  = आदेश ,हुकूम .

आश्चर्य   = नवल ,अचंबा .

आंनद    = हर्ष , मोद ,तोष ,आमोद .

आयुष्य   =  जीवन  .

आरसा   = दर्पण .

एकजूट  = एकी ,ऐक्य ,एकता.

उर्जा  = शक्ती .

उपद्रव  = त्रास ,छळ .

उत्कर्ष  = भरभराट .

उदास  = खिन्न ,दुःखी .

चांदणे  = कौमुदी ,ज्योत्स्ना ,चंद्रिका .

चंद्र   = रजनीनाथ ,शशांक ,शशी ,सोम ,

निशानाथ,इंदू ,सुधांशू ,सुधाकर .

चौफेर  = चहूकडे ,सर्वत्र ,भोवताली.

चेहरा  = तोंड ,मुख ,वदन ,आनन.

गणपती  = गजानन ,विनायक ,लंबोदर ,

एकदंत ,गौरीसुत,प्रथमेश ,गणनायक ,

गणराज , अमेय ,गजवदन ,

गौरीनंदन ,विघ्नहर्ता .

ग्रंथ   = पुस्तक .

गवई   = गायक .

पंक = चिखल.

पोपट = राघू , रावा ,शुक ,कीर .

पान = पर्ण ,पत्र ,पल्लव.

पारंगत = निपुण ,तरबेज .

पाणी = जल ,पय ,उदक , वारी ,

नीर ,सलील ,जीवन .

अचल  = स्थिर ,शांत ,पर्वत .

अत्याचार   = अन्याय , जुलूम .

अग्नी  = पावक ,आग ,अनल ,

वन्ही ,विस्तव .

अपराध  = गुन्हा.

अभिनेता   = नट.

आसक्ती = लोभ ,हव्यास .

आस  = इच्छा ,मनीषा.

आसन   = बैठक .

आपत्ती   = संकट.

आकाश  = गगन ,नभ ,अंबर ,

व्योम ,खग ,आभाळ.

आई   = माता ,जननी ,माउली ,

माय ,जन्मदात्री

अंहकार  = गर्व ,घमेंड

अरण्य  = आर्ण ,वन ,कानन ,

विपिन ,जंगल.

अनर्थ  = अरिष्ट ,संकट.

तिमिर = अंधार ,काळोख .

तारू = जहाज ,गलबत.

तारे = तारका ,चांदण्या ,नक्षत्रे

तरू = वृक्ष ,झाड .

तरुण = जवान ,युवक.

किल्ला = गड , तट ,दुर्ग

काष्ठ  = लाकूड .

कावळा  = काक ,एकाक्ष ,वायस .

कान  = कर्ण ,श्रवण ,श्रोत्र .

काठ  = तीर ,किनारा ,तट.

थवा = समुदाय ,घोळका ,गट ,चमू ,जमाव .

थंड   = शीत ,गार ,शितल.

तुरुंग = कारागृह ,कैदखाना ,बंदीखाना .

तृण  = गवत.

तृषा = तहान ,लालसा.

उदर  = पोट.

उपवन  = बगीचा ,बाग ,उद्यान ,वाटिका.

उणीव  = कमतरता ,न्यून ,न्यूनता.

इंद्र  =   सुरेंद्र ,देवेंद्र.

इशारा  = सूचना , खूण.

महिमा = थोरवी ,मोठेपणा ,महात्म्य.

भेकड = भित्रा ,भ्याड ,भीरु

भेद = फरक ,भिन्नता.

भू = जमीन , धरा ,भूमी ,धरणी ,धरित्री.

भुंगा = भ्रमर ,भृंग ,अलि ,मिलिंद.

भाऊबंद = नातेवाईक ,आप्त ,सगेसोयरे.

भान = शुद्ध ,जागृती.

भार = ओझे.

भरवसा = विश्वास ,खात्री.

भगिनी = बहिण.

इहलोक  = मृत्युलोक.

अंतरिक्ष    = अवकाश.

अंत    = शेवट ,अखेर.

अंगार    =  निखारा.

अंग    = शेवट ,अखेर

दुनिया = जग.

दुजा = दुसरा.

दीन  = गरीब.

दिन  = दिवस.

दागिना = अलंकार ,भूषण.

दानव = राक्षस ,दैत्य ,असुर.

दारा  = बायको ,पत्नी.

दास   = चाकर ,नोकर.

दंडवत  = नमस्कार.

दंत   = दात.

धवल  = शुभ्र , पांढरे.

दैन्य = दारिद्र्य.

देव  = सुर ,ईश्वर ,ईश.

दुर्धर = कठीण ,गहन.

दुर्दशा = दुरवस्था ,दुःस्थिती.

जयघोष = जयजयकार.

जरा = म्हातारपण.

छिद्र = भोक.

छंद  = नाद ,आवड.

छडा   = शोध ,तपास.

ख्याती  = प्रसिद्धी ,कीर्ती

खड्ग   = तलवार.

खंत = खेद , दुःख.

खग = पक्षी,विहग ,अंडज ,द्विज.

खटाटोप = प्रयत्न ,मेहनत ,धडपड.

ब्रीद = बाणा ,प्रतिज्ञा

बंधू   = भाऊ ,भ्राता.

बंधन = निर्बंध ,मर्यादा.

बैल  = वृषभ ,पोळ,खोंड.

बेढब  =  बेडौल.

बांधेसूद  = रेखीव ,सुडौल

बाप = वडील ,पिता ,जनक ,

जन्मदाता ,तात.

बक  = बगळा.

बहर = हंगाम ,सुगी.

फूल  = पुष्प ,सुमन ,कुसुम ,सुम.

नारळ = श्रीफळ ,नारिकेल.

नाथ  = धनी ,स्वामी.

नृप  = राजा ,भूप ,भूपती ,भूपाळ ,

नरेश ,महिपती.

नदी = सरिता ,तटिनी ,जीवनदायिनी.

नजराणा  = भेट ,उपहार.

परिमल = सुवास ,सुगंध.

पर्वत = नग ,अद्री ,गिरी ,अचल ,शैल.

पती   = नवरा ,भ्रतार.

पशू  = प्राणी ,जनावर ,श्वापद.

नौदल =  आरमार.

स्तुती = प्रशंसा , कौतुक.

स्वच्छ = नीटनेटका , निर्मळ , साफ.

संहार = नाश , विनाश ,सर्वनाश ,विध्वंस.

साप = सर्प , भुजंग , अही.

समय = वेळ.

नगर  = शहर ,पूर ,पुरी.

धन  = पैसा ,संपत्ती ,द्रव्य ,वित्त ,संपदा.

धनुष्य  = चाप , कोदंड ,धनू ,तीरकमठा.

धरती  = धरणी ,पृथ्वी ,वसुंधरा ,

वसुधा ,मही ,भूमी ,क्षोणी ,धरित्री ,अवनी ,रसा.

डोके = मस्तक ,शीर ,माथा.

ठेकेदार = कंत्राटदार ,मक्तेदार.

ठक = लबाड.

ठग = लुटारू.

ठसा = खूण.

खडक  = मोठा दगड ,पाषाण.

कृश  = हडकुळा.

कृपण = कंजूष ,चिकू.

कुटी  = झोपडी.

किमया  = जादू , चमत्कार.

प्रपंच = संसार.

प्रजा = लोक ,रयत ,जनता.

प्रकाश = उजेड ,तेज.

पंडित = शास्त्री ,विद्वान ,बुद्धिमान.

पंक्ती = रांग , ओळ ,पंगत.

मयूर = मोर.

मंदिर = देऊळ ,देवालय.

मलूल = निस्तेज.

मकरंद = मध.

मनसुबा = बेत , विचार.

विमल = निष्कलंक , निर्मळ.

विलंब = उशीर.

वायदा = करार.

वाली = रक्षणकर्ता , कैवारी.

वासना = इच्छा.

यातना = दुःख , वेदना.

याचक = भिकारी.

मंगल = पवित्र.

मौज = मजा ,गंमत.

मोहिनी = भुरळ.

वर = नवरा , पती ,भ्रतार.

वत्स = वासरू , बालक.

वचक = धाक , दरारा.

वर्षा = पाऊस ,पावसाळा.

वंदन = नमस्कार ,प्रणाम ,नमन ,

अभिवादन ,प्रणिपात.

यातना = दुःख , वेदना.

याचक = भिकारी.

मंगल = पवित्र.

मौज = मजा ,गंमत.

मोहिनी = भुरळ.

वर = नवरा , पती ,भ्रतार.

वत्स = वासरू , बालक.

वचक = धाक , दरारा.

वर्षा = पाऊस ,पावसाळा.

वंदन = नमस्कार ,प्रणाम ,नमन ,

अभिवादन ,प्रणिपात.

टंचाई = कमतरता.

झोका = हिंदोळा.

झेंडा = ध्वज ,निशाण ,पताका.

झुंज = लढा ,संग्राम ,संघर्ष.

झुंबड = गर्दी ,रीघ ,थवा.

सुंदर = सुरेख , छान , देखणे.

सुरेल = सुश्राव्य.

सुगम = सुलभ , सोपा ,सुकर.

साथ  = सोबत ,संगत.

साधू  = संन्यासी.

झाड = वृक्ष ,तरू.

ज्येष्ठ  = मोठा ,वरिष्ठ.

जीर्ण = जुने.

जिव्हाळा = माया ,प्रेम ,ममता.

जिन्नस = पदार्थ.

लावण्य = सौंदर्य.

लाडका = आवडता.

लाज = शरम , भीड.

लढा = लढाई , संघर्ष.

रंक = गरीब.

संदेश = निरोप.

संशोधक = शास्त्रज्ञ.

संघ = फौज ,दल.

सेवक = दास , नोकर.

सीमा = वेस ,मर्यादा ,शीव.

गाय = धेनू ,गो ,गोमाता.

गाणे = गीत.

गृहिणी  = घरधनीण.

गरुड = खगेंद्र ,द्विजराज ,वैनतेय.

गनीम  = अरी ,शत्रू.

मित्र = दोस्त ,सवंगडी ,साथीदार ,

सोबती ,स्नेही.

मत्सर = द्वेष ,असूया.

मासा = मीन , मत्स्य.

मानव = मनुष्य ,माणूस ,नर ,मनुज.

मार्ग = रस्ता ,वाट ,पथ ,सडक.

व्यथा = दुःख.

वेश = पोशाख.

वीज = चपला ,चंचला ,तडिता ,

बिजली ,सौदामिनी ,विद्युत ,विद्युलता.

विषण्ण  = खिन्न , कष्टी.

विलग = सुटे ,अलग.

कट  = कारस्थान.

करमणूक  = मनोरंजन.

कष्ट  = श्रम ,मेहनत

औक्षण  = ओवाळणे.

ऐश्वर्य  = श्रीमंती ,वैभव.

हिंमत = धैर्य ,धाडस.

हिम = बर्फ.

हात = कर , हस्त , पाणि , भुजा ,बाहू.

हत्ती = गज , कुंजर.

हरिण = मृग , सारंग , कुरंग.

हिंमत = धैर्य ,धाडस.

हिम = बर्फ.

हात = कर , हस्त , पाणि ,

भुजा ,बाहू.

हत्ती = गज , कुंजर.

हरिण = मृग , सारंग , कुरंग.

हताश = निराश.

स्त्री = महिला , वनिता , नारी ,ललना.

सिंह = वनराज , केसरी , मृगेंद्र.

संशय = शंका.

संग्राम = युद्ध , समर , संगर , लढाई.

प्रेम = माया ,लोभ ,स्नेह.

प्रातःकाळ = सकाळ ,उषा ,पहाट.

प्राचीन = पूर्वीचा ,पुरातन ,जुनाट.

प्रताप = पराक्रम ,शौर्य.

प्रतीक = चिन्ह ,खूण.

रोष = राग.

रुक्ष = कोरडे , नीरस.

रात्र = रजनी , यामिनी ,निशा , रात.

युवती = तरुणी.

यान = अंतराळवाहन.

समुद्र = सागर , सिंधू , रत्नाकर ,जलधि ,

पयोधी , जलनिधी.

समाधान =  आनंद ,संतोष.

सज्जन = संत.

शिकस्त = पराकाष्टा.

शीण = थकवा.

क्षय = झीज ,ऱ्हास.

क्षमा = माफी.

क्षत = जखम ,व्रण , इजा.

होडी = नाव , नौका , तर.

हुशार = चतुर ,चाणाक्ष.

सूर्य = रवी , भास्कर , भानू ,आदित्य ,दिनकर ,दिनमणी .

सविता ,वासरमणी ,मार्तंड ,मित्र.

स्वेद = घाम ,घर्म.

स्वामी = धनी ,मालक.

संकल्प = बेत , मनसुबा.

वारा = वायू ,वात ,अनिल , मरुत ,पवन ,समीर.

वत्स = वासरू , बालक.

वचक = धाक , दरारा.

वर्षा = पाऊस ,पावसाळा.

वंदन = नमस्कार ,प्रणाम ,नमन ,अभिवादन ,प्रणिपात.

शीघ्र = जलद.

शिक्षक = गुरुजी , गुरु , मास्तर.

शिकारी = पारधी.

शेज = बिछाना , अंथरूण , शय्या.

शत्रू = अरी , रिपू , वैरी.

विस्मय = आश्चर्य , नवल.

विस्तृत = विशाल , विस्तीर्ण.

विनय = नम्रता.

विद्रूप = कुरूप.

विवंचना = काळजी ,चिंता.

शर = बाण , तीर ,सायक.

शक्ती = बळ , जोर , ताकद ,सामर्थ्य , ऊर्जा.

शव = प्रेत.

व्याकूळ = दुःखी , कासावीस.

व्रण = खूण , क्षत.

क्षोभ = क्रोध.

क्षेम =  कल्याण ,हित ,कुशल.

क्षुधा = भूक.

क्षीर =  दूध.

क्षीण = अशक्त.

 

 

No comments:

Post a Comment